تولید ناب در مقابل تکنولوژی‌های فرافن

تولید ناب در اذهان بسیاری از مردم و مدیران، استفاده از تجهیزاتِ مدرنِ سریع به خصوص کانوایرهای عریض و طویل است. دیدن این‌گونه خطوط تولید به خصوص وقتی در فیلم‌های تبلیغاتی برای معرفی یک محصول، تنها چیزی که به ذهن متبادر می‌کنند غایت بهره‌وری و تولید ناب است، خطوطی که مثل ساعت کار می‌کنند و ظاهرا هیچ مشکل و توقفی ندارند. اما واقعیت چنین نیست.

تولید ناب و مشکلات تکنولوژی‌های فرافن

تولید ناب به شما کمک می‌کند مشکلات تکنولوژی‌های فرافن (high tech) را شناسایی کنید. بیایید به بررسی مهم‌ترین آن‌ها بپردازیم.

1. تکنولوژی‌های فرافن به سختی و به کندی می‌توانند سرعت خود را با نرخ تغییرات تقاضای مشتری تنظیم کنند. چرا؟ چون تنظیمات آن‌ها یا نیاز به متخصص دارد یا خیلی سخت است. به همین دلیل است که از نگاه تولید ناب، معمولا این خطوط یا اتلاف اضافه تولید دارند یا مشکل مشتری از دست رفته به دلیل سرعت ناکافی برای پاسخگویی به تقاضای روزانه.

2. در تکنولوژی‌های فرافن تبدیل خط (change overtime) برای رفتن از تولید یک محصول به محصول دیگر بسیار سخت است و مشتری با اتلاف انتظار مواجه می‌شود یعنی مشتری باید منظر بماند تا نوبت تولید محصول درخواستی وی شود (که در بازار رقابتی به معنای مشتری از دست رفته است). در تولید انبوه برای این مشکل تنها یک راه‌حل وجود دارد: از هر محصول در حجم بالا تولید کنیم و در انبار نگه داریم سپس خط را تبدیل کنیم و به سراغ تولید محصول دیگر برویم، در نتیجه تقاضای مشتری را از موجودی‌های اضافه‌یِ خوابیده در انبار تامین می‌کنیم. از نگاه تولید ناب، این برای شرکت به معنای اتلاف فضا، نیروی انسانی، انبارگردانی‌های پر دردسر، دوباره‌کاری برای محصولاتی که در حین انبارش معیوب شده‌اند و بسیاری دیگر از منابع از دست رفته است که همه آن‌ها را می‌توانیم به شکل خواب سرمایه یا سرمایه از دست رفته ببینیم.

3. در تکنولوژی‌های فرافن نگه‌داری و تعمیرات (maintenance) پیچیده و گران است یعنی نیازمند مهندسانی با دانش فنی دقیقا همان تجهیزات، هزینه تامین قطعات یدکی، و توقفات طولانی برای انجام نِت‌های پیش‌گیرانه و حتی تعمیرات اجباری است که گاه یک تا چند هفته به طول می‌انجامند به خصوص زمانی که شرکت فاقد چنین دانش فنی باشد و مجبور باشد مهندسانی برای تعمیر بیاورد که از همان شرکت سازنده تجهیزات هستند.

4. در تکنولوژی‌های فرافن، سَنکرُن کردن (synchronize) یا هم‌زمان‌سازیِ خطوط و تجهیزات اگر غیر ممکن نباشد بسیار سخت است و به همان نسبت حذف گلوگاه‌ها در چنین خطوط تولیدی سخت یا غیر ممکن خواهد بود.

5. در تکنولوژی‌های فرافن، تولید محصولات جدید که با نیاز نو به نو شونده بازار هماهنگ شود سخت است چون مستلزم ایجاد تغییرات در کل سیستم است که گاه غیر ممکن است. این بدان معنا است که (1) محصولات جدید باید دقیقا در چارچوب محصولات قبلی باشند تا بتوان در همان خطوط تولیدشان کرد (مثلا در صنایع غذایی همان محصولات با طعم متفاوت) یا (2) برای محصولات کاملا جدید نیاز به خطوط جدید است که مسائلی مانند هزینه خرید تجهیزات جدید و فضا را پیش روی شرکت می‌گذارد.

6. در تکنولوژی‌های فرافن، افزایش تقاضا متناسب با نیاز مشتری غیر ممکن است چون مثلا وقتی یکی از این خطوط با ظرفیت کامل کار می‌کند یک افزایش مثلا 10 درصدی در آن به معنای خرید یک تجهیزات کامل جدید است که این به معنای یک افزایش صد درصدی است در حالی که نیاز واقعی بازار یک افزایش 10 درصدی است. اما در تولید ناب ما می‌توانیم با اضافه کردن یک سلول با ظرفیت 10 درصدی این نیاز را مرتفع کنیم یا از طریق حذف اتلاف‌ها این افزایش را به وجود آوریم.

تولید ناب و راه‌حل

تولید ناب به شما کمک می‌کند عمیقا متوجه شوید که در اغلب مواقع کانوایرها به معنای حرکت پیوسته نیستند بلکه دقیقا محل‌های حفظ موجودی هستند که نوعی اتلاف نامشهود است چون مدیران معمولا آن‌چه را روی کانوایر است موجودی قلمداد نمی‌کنند که گاهی مواقع ممکن است خیلی زیاد هم باشد.

اگر می‌خواهید فرق میان حرکت پیوسته واقعی در تولید ناب و استفاده از کانوایر در سیستم تولید انبوه را درک کنید، کافی است این بار که یک کانوایر در حال کار دیدید، با دقت بیشتری آن را نگاه کنید و از خود بپرسید:

• آیا فاصله زمانی حرکت محصول روی کانوایر در یک نقطه ثابت بدون نوسان است؟
• آیا حرکت محصول در طول کانوایر همه ‌جا یکسان است و ما با مشکل تجمع محصولات در یک نقطه مواجه نیستیم؟
• آیا بهره‌وری کانوایر 100 درصد است یا به دلیل مشکلات در نقاط مختلف، این بهره‌وری افت می‌کند؟
• آیا محصول روی کانوایر به شکل منظم و درست حرکت می‌کند؟
• آیا محصول روی کانوایر سالم است یا مشکل دارد؟

اما توصیه من به شما این است که سعی کنید به جای خرید یک خط تولید با ظرفیت بالا و کیلومترها کانوایر، خطوطی با ظرفیت کم که کاملا به هم متصل باشند و باحداقل کانوایر کار می‌کنند، تهیه کنید. مزایای چنین خطوطی را در نوبتی دیگر باز خواهم گفت.